Waar komt het gebruik vandaan?
Als iemand niest, is het in veel culturen gebruikelijk om "gezondheid" te zeggen. In Nederland is dit een gangbare reactie op een nies, maar waar komt dit eigenlijk vandaan? Deze gewoonte vindt zijn oorsprong honderden jaren geleden, toen niezen geassocieerd werd met ziekte, zoals de pest of griep. Door “gezondheid” te wensen hoopte men iemand symbolisch te beschermen tegen ziekte of om de ander beterschap toe te wensen.
Historische achtergrond van de gewoonte
In de tijd van de klassieke oudheid werd niezen al als een gevaarlijk teken geïnterpreteerd. Tijdens epidemieën in Europa, zoals de zwarte dood in de middeleeuwen, werd men extra waakzaam bij het horen van een nies. Men geloofde zelfs dat de ziel even het lichaam verliet tijdens een nies, waardoor iemand tijdelijk kwetsbaar zou zijn voor het kwaad. De uitdrukking "gezondheid" of het Engelse "bless you" moest dan bescherming bieden of de ziel tegenhouden om niet verloren te raken. In andere culturen, zoals bij de Romeinen en Grieken, werd niezen juist als een goed voorteken gezien en kon men dan iets positiefs toewensen.
Wat zeggen mensen in andere landen?
Niet elk land zegt precies hetzelfde wanneer iemand niest. In Engelstalige landen is “bless you” gebruikelijk, wat verwijst naar een religieuze wens, namelijk dat God je zegent. In Duitsland zegt men "Gesundheit" – vergelijkbaar met het Nederlandse woord. In Nederlandstalige gebieden zoals België en Nederland wordt "gezondheid" vaak gevolgd door "op je wensen" bij een tweede nies, en "dat ze mogen uitkomen" bij een derde. Andere landen hanteren weer andere tradities: in Frankrijk zegt men “à vos souhaits”, wat letterlijk “op uw wensen” betekent. Ondanks de culturele verschillen is de gezamenlijke gedachte meestal wel een vorm van zorg of beleefdheid richting de nieser.
Waarom blijven we het doen?
Hoewel we vandaag de dag beter begrijpen waar een nies vandaan komt – als reactie op bijvoorbeeld stof, allergieën of infecties – blijft het zeggen van "gezondheid" een beleefde gewoonte. Het is ingebakken in sociale interacties en wordt als netjes en attent beschouwd. Ook al weten we dat een nies meestal onschuldig is, vormt “gezondheid” zeggen toch een klein moment van sociaal contact en respect.
Is het nodig of slechts traditie?
Er is geen medische reden om “gezondheid” te zeggen. Het heeft geen geneeskrachtige werking en verandert niets aan de fysieke toestand van de persoon die niest. Echter, in een steeds digitalere wereld blijft het een menselijke en sociale handeling die ons eraan herinnert dat we om elkaar geven, ook in kleine momenten zoals een nies. Daarom blijft deze gewoonte waarschijnlijk nog lange tijd bestaan.
