De betekenis van 'de dans ontspringen'
Het Nederlandse spreekwoord 'de dans ontspringen' betekent dat iemand net op tijd weet te ontkomen aan gevaar, straf of een vervelende situatie. Wie de dans ontspringt, weet zichzelf behendig uit een moeilijke of bedreigende omstandigheid te redden, vaak tegen de verwachtingen in.
De herkomst van het spreekwoord
De uitdrukking komt oorspronkelijk uit de middeleeuwen. In die tijd werd dans in bepaalde contexten gezien als een metafoor voor iets negatiefs, zoals de dodendans ('danse macabre') waarin mensen verbeeld werden die samen met de dood dansten. In die symboliek betekende 'de dans ontspringen' dus letterlijk: ontsnappen aan de dood. De betekenis is in de loop der tijd iets veranderd en staat tegenwoordig vooral voor het ontkomen aan een onaangename afloop of straf.
Voorbeeldzinnen met 'de dans ontspringen'
In de media
Een journalist kan bijvoorbeeld schrijven: "Hoewel meerdere topbestuurders werden onderzocht naar aanleiding van het corruptieschandaal, leek deze CEO de dans te ontspringen." Daarmee wordt aangegeven dat die specifieke CEO geen straf kreeg terwijl anderen dat wel kregen.
In het dagelijks taalgebruik
Iemand kan zeggen: "Ik kwam een half uur te laat op werk, maar mijn manager was ook later – ik heb de dans ontsprongen!" Hier bedoelt diegene dat hij door geluk geen problemen kreeg voor zijn te late aankomst.
Synoniemen en vergelijkbare uitdrukkingen
Er zijn verschillende Nederlandse uitdrukkingen die min of meer hetzelfde betekenen als 'de dans ontspringen'. Denk bijvoorbeeld aan 'de dans ontsnappen', wat een iets modernere variant is, of 'er goed van afkomen', wat inhoudt dat iemand geen of weinig consequenties ervaart na een negatieve gebeurtenis. Ook 'met de schrik vrijkomen' wordt vaak in soortgelijke situaties gebruikt.
Waarom wordt dit spreekwoord nog zo vaak gebruikt?
Het mooie aan het Nederlandse taalgebruik is dat oude spreekwoorden zoals deze diepe culturele wortels hebben, maar nog steeds relevant blijven. Mensen kunnen zich gemakkelijk identificeren met de gedachte van 'gelukkig net ontsnapt zijn aan iets vervelends'. Die herkenbaarheid maakt dat de uitdrukking zijn waarde en gebruik niet verliest, zelfs niet in moderne spreektaal of in de journalistiek.
Samenvattend
'De dans ontspringen' is een krachtig Nederlands spreekwoord dat al eeuwenlang wordt gebruikt om te zeggen dat iemand op het nippertje weet te ontkomen aan een slechte situatie. De geschiedenis en de levendige beeldspraak erachter zorgen ervoor dat deze uitdrukking nog altijd goed begrepen en veel gebruikt wordt.
